Schildklier: Hashimoto en gluten

Hashimoto is een veelvoorkomende auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem antilichamen produceert tegen schildklierweefsel. Het gevolg is een vertraagde schildklierwerking. Een glutenvrij dieet kan gunstig zijn voor mensen met Hashimoto, ook als er geen sprake is van coeliakie. Hoe werkt dat precies? Dat lees je onder meer in dit blogartikel.

• Ziekte van Hashimoto
• Hashimoto symptomen
• Hashimoto en coeliakie
• Hashimoto en darmdysbiose
• Hashimoto en glutenvrij dieet
• Schildklierontsteking
• Vitamine D en Hashimoto
• Hashimoto en voeding
• Meer weten? Seminar en bron

Hashimoto’s thryroïditis (Hashimoto) is wereldwijd de meest voorkomende auto-immuunziekte. Hashimoto wordt veroorzaakt door een infiltratie van lymfocyten in de schildklier waarna er antilichamen worden geproduceerd tegen het eiwit thyroglobuline (TgAb) en het enzym thyroïdperoxidase (TPOAb), twee stoffen die essentieel zijn voor de productie van schildklierhormonen. Dit leidt tot ontsteking en schade aan het schildklierweefsel en resulteert vaak in hypothyreoïdie – een vertraagde schilklierwerking – , waarbij de schildklier te weinig hormonen produceert.

Hashimoto komt voor bij ongeveer 5% van de bevolking, en hoofdzakelijk bij vrouwen (man:vrouw ratio = 10:1). Het is de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie in ontwikkelde landen. Symptomen kunnen variëren van vermoeidheid, trage hartslag, gewichtstoename en koude-intolerantie tot depressie en geheugenproblemen. De aandoening wordt vaak behandeld met synthetische schildklierhormonen om de hormonale balans te herstellen.

Hashimoto kan in verband worden gebracht met verschillende niet-thyroïdale auto-immuunziekten. Een van de meest voorkomende associaties is die met gastro-intestinale auto-immuunziekten, waaronder coeliakie en glutengerelateerde aandoeningen, zoals non-coeliakie glutensensitiviteit (NCGS). Hashimoto is op zijn beurt de meest voorkomende auto-immuunziekte bij patiënten met coeliakie en is de meest frequent gerapporteerde NCGS-geassocieerde auto-immuunziekte. Ook blijkt Hashimoto een risicofactor te zijn voor NCGS bij patiënten met duodenale ontsteking.

De frequente overlap tussen Hashimoto en coeliakie wordt verklaard door gemeenschappelijke etiopathogenetische triggers, zoals soortgelijke HLA haplotypes (combinaties van genen die een rol spelen in het immuunsysteem) en dysbiose van de darmmicrobiota. Dysbiose lijkt de doorlaatbaarheid van de darm te vergroten, waardoor antigenen door de darmwand heen bewegen en het immuunsysteem activeren. Dit leidt tot kruisreacties met extra-intestinale weefsels.

Een glutenvrij dieet is de behandeling bij uitstek bij coeliakie en wordt daarom beschouwd als een noodzakelijke therapeutische interventie voor alle coeliakiepatiënten. Het kan echter ook een algemeen ontstekingsremmend effect hebben bij extra-intestinale auto-immuunontstekingsziekten, waardoor symptomen verbeteren en conventionele medicatie wordt ondersteund. Verondersteld mag dan ook worden dat een glutenvrij dieet ook een gunstig effect kan hebben op de schildklier auto-immuniteit.

In een review van Piticchio werden uit 409 artikelen 4 studies met 87 patiënten geanalyseerd. De studies keken naar het effect van een glutenvrij dieet van gemiddeld 6 maanden op patiënten met Hashimoto. Er werd een afname gezien in schildkliergerelateerde antilichamen en TSH, en een lichte stijging in schildklierhormoon FT4. Dit suggereert dat een glutenvrij dieet mogelijk positieve effecten heeft op de schildklierfunctie en -ontsteking bij mensen met Hashimoto. Verschillende mechanismen kunnen deze gunstige effecten verklaren, waaronder de gelijktijdige verlaging van de circulerende niveaus van pro-inflammatoire cytokinen en een vermindering van de darmpermeabiliteit.

Ook kan het volgen van glutenvrij dieet een positieve invloed hebben op de opname van selenium en vitamine D, essentiële elementen voor de schildklierfunctie en de gezondheid. Vitamine D-insufficiëntie is in verband gebracht met verschillende auto-immuunziekten en er is ook een omgekeerde relatie gemeld tussen vitamine D-spiegels en ATPO-titer (het niveau van anti-thyroïdperoxidase (TPO) antistoffen in het bloed). TPO is een enzym in de schildklier dat een rol speelt bij de productie van schildklierhormonen. Tot slot is aangetoond dat bij Hashimoto-patiënten de verhoogde behoefte aan levothyroxinedosis pro/kg/dag kan worden teruggedrongen na een glutenvrij dieet, waarschijnlijk vanwege een verbetering van de intestinale absorptie.

Hoewel een glutenvrij dieet voornamelijk wordt aanbevolen bij coeliakie, volgen wereldwijd veel mensen zelfstandig een glutenvrij dieet vanwege de veronderstelde ontstekingsremmende effecten, ook als ze geen coeliakie hebben. Uit deze meta-analyse van Piticchio naar het effect van een glutenvrij dieet op Hashimoto blijkt het vermijden van gluten een positief effect te hebben op de schildklierfunctie en de ontsteking ervan, vooral bij patiënten met Hashimoto en glutengerelateerde aandoeningen.

Wil je je verder in dit thema verdiepen? Kom naar het live seminar over ‘De Schildklier’ van Rethink Foundation op 12 oktober aanstaande. In het eerste deel van de dag spreekt ir. Angelique De Beule over tal van thema’s ten aanzien van de schildklier. In het tweede deel geeft Robert van Esch Msc. zijn visie op de schildklierwerking en biedt hij praktische handvatten voor therapie. Lees meer over het seminar en meld je aan.